په داسې حال کې چې په نړۍ کې اقتصادي بېثباتۍ سیوری مخ په لویدیو دی ، د تورکیې اقتصادي وده د یو ستوري په څیر مخ په ځلیدو دی.
پداسې حال کې چې نړیوال بانک د ډیرو لویو اقتصادونو د ودې وړاندوینې د سوداګرۍ د خنډونو او جیوپولیټیک کړکېچونو له امله راټیټې کړې دي، د تورکیې د ۲۰۲۵ کال د ناخالص کورني تولید د ودې وړاندوینه یې له ۲.۶ سلنې څخه ۳.۱ سلنې ته لوړه کړې ده، چې د دې هېواد د اقتصادي مقاومت په اړه باور څرګندوي.
کارپوهان وایي چې د تورکیې ژوندی کورنی بازار، ستراتیژیکې پانګونې، او متنوع سوداګریزې اړیکې د یوه روښانه راتلونکي لپاره لاره هواروي.
د انقرې د ټولنیزو علومو پوهنتون استاد، بارش الپسلان، د تورکیې د اقتصادي روښانه راتلونکي دلیل د کورنیو هوښیارانه ګامونو ته منسوبوي چې ثبات او د پانګوالو باور یې پیاوړی کړی دی.
هغه ټي آر ټي ورلډ ته وایي: "تورکیې د خپل اوسني حساب کسر کمولو، نړیوالې زېرمو پیاوړي کولو، او د خطرونو کمولو په برخه کې د پام وړ پرمختګ کړی دی."
یو هېواد هغه وخت د اوسني حساب کسر سره مخ کېږي کله چې د وارداتو په برخه کې زیات لګښت وکړي او د صادراتو څخه لږ عاید ترلاسه کړي. تورکیې هڅه کړې چې دا تشه کمه کړي، د وارداتو کچه د صادراتو او د سیاحت عوایدو په پرتله راټیټه کړې ده – دا یوه ستراتیژي ده چې د دې هېواد اقتصاد یې باثباته کړی دی.
دا ثبات بهرني پانګوال هڅولي چې تورکیه د خوندي پانګونې ځای وګڼي.
د تورکیې کورنۍ مصرف – چې د خلکو او سوداګریو لخوا د توکو او خدماتو د مصرف ټولیزه اندازه ده – د دې هېواد د اقتصادي پرمختګ بل دلیل دي.
هغه زیاتوي: "د نړیوالو ننګونو سره سره، د تورکیې کورنۍ مصرف لا هم پیاوړی دی، چې د لوی او ځوان نفوس لخوا ملاتړ کېږي."
د استانبول یا انقرې په ګڼه ګوڼه ډک بازارونه تصور کړئ، چیرې چې ځوانې کورنۍ د خوراکي توکو، جامو او برقي وسایلو پیرود کوي، دوکانونه بوخت ساتي او د اقتصاد څرخونه په حرکت کې ساتي. د توکو او خدماتو دا دوامداره غوښتنه، له پرچون پلور څخه تر کور جوړونې پورې، د اقتصادي ودې لپاره د انجن په څیر عمل کوي، حتی کله چې نړیواله غوښتنه کمه شي.
د تورکیې د حکومت د زیربناوو تمرکز هم مهم رول لوبوي. الپسلان وایي: "حکومت د زیربناوو په پروژو، لکه ترانسپورت او انرژۍ کې پانګونې ته لومړیتوب ورکوي، چې دندې رامنځته کوي او د اوږدمهاله تولید زیاتوالي ته وده ورکوي."
د تورکیې متنوع صنعتي بنسټ د دې هېواد موقعیت نور هم پیاوړی کوي. الپسلان وایي: "اقتصاد د متنوع صنعتي بنسټ څخه ګټه پورته کوي، چې موټر جوړونه، الکترونیک، ټوکر او ساختماني صنعتونه پکې شامل دي."
دا د داسې وسیلو ډک صندوق په څیر دی: که یوه وسیله – لکه ټوکر – د سستۍ سره مخ شي، نورې وسیلې لکه موټر جوړونه یا الکترونیک کولی شي تشه ډکه کړي او اقتصاد باثباته وساتي.
سیاحت هم د تورکیې په تاج کې یوه ګوهر دی. هغه زیاتوي: "دا سکتور مقاومت ښودلی، چې د نړیوالو سیلانیانو زیاتیدونکي شمېر د بهرنیو اسعارو عوایدو او دندې رامنځته کولو ملاتړ کوي."
د انقرې د یلدریم بایزید پوهنتون پروفیسور، مراد اصلان، هم دې خوشبینۍ ته اشاره کوي او د تورکیې منظم اقتصادي پالیسۍ د پرمختګ اصلي عامل ګڼي.
هغه وایي: "د مالیې او خزانې وزیر، محمد شیمشک، لخوا معرفي شوې کلاسیکه ارتودوکس برنامه د لوړې سود کچې رژیم غوره کوي ترڅو غوښتنه کمه کړي او د انفلاسیون سره مبارزه وکړي." دا چلند د جوشېدونکي لوښي د تودوخې کمولو په څیر دی ترڅو له تویدو څخه مخنیوی وشي – لوړ سود کچې د اضافي مصرف مخه نیسي او د بیو په ثبات کې مرسته کوي.
د اصلان په وینا، د ۲۰۲۵ کال د می میاشتې میاشتنی انفلاسیون د تمې څخه کم و، چې د سوداګرو او مصرف کوونکو لپاره یو باثباته چاپیریال رامنځته کړی.
اصلان د کورني مصرف د زیاتوالي په اړه هم خبرې کوي، چې د ودې انجن ګڼل کېږي. هغه وایي: "تمې ښیي چې په ۲۰۲۵ کال کې د افرادو او حکومت لخوا په مصرف کې لوی زیاتوالی راځي."
د بیلګې په توګه، د زلزلو وروسته د زیربناوو د بیا رغونې لپاره د حکومت هڅې په ساختماني سکتور کې پانګونې کوي، چې د کارګرو لپاره دندې او د موادو لپاره غوښتنه رامنځته کوي.
په ورته وخت کې، د ۲۰۲۵ کال د جنورۍ په میاشت کې د لږ تر لږه مزد د ۳۰ سلنې زیاتوالي خلکو ته نورې پیسې ورکړې دي. اصلان وایي: "دې د کورنیو د حقیقي عاید او مصرف کچه نوره هم ښه کړه،" او دا یې د دې سره پرتله کړه چې کورنۍ اضافي نغدې پیسې ولري ترڅو د ښوونځي توکي واخلي یا بهر ډوډۍ وخوري، چې ځایي سوداګرۍ ته وده ورکوي.
د ترکیې د صادراتو بریا، په ځانګړې توګه په پوځي او هوايي سکتور کې، د دې اقتصادي ځلا ته وده ورکوي. اصلان وایي: "د پوځي او هوايي صنعتونو صادرات نوي ریکارډونه جوړ کړل،" چې د ۱۴۷ سلنې زیاتوالي سره د ۲۰۲۵ کال د مارچ په میاشت کې ۸۸۴ میلیونه ډالرو ته ورسیدل.
د نړیوالو تیلو د بیو کمیدو هم مرسته کړې، د انرژۍ د وارداتو لګښتونه یې کم کړي، او په اقتصاد یې فشار کم کړی، لکه څنګه چې یوه کورنۍ د ګازو د بیو د کمیدو پر مهال پیسې سپموي.
د نړیوالو سوداګریزو ننګونو سره مخامخ، لکه د امریکا تعرفې، تورکیه د تطابق لپاره ښه موقعیت لري، د دواړو کارپوهانو په وینا.
الپسلان د تورکیې متنوع سوداګریزې اړیکې په ګوته کوي. هغه وایي: "ترکیې په فعاله توګه خپلې سوداګریزې اړیکې متنوع کړې دي، په ځانګړې توګه د منځني ختیځ، شمالي افریقا، مرکزي آسیا، او افریقا په اوږدو کې."
د اروپایي اتحادیې سره د ترکیې د ګمرکي اتحادیې عصري کول هم د یوې باثباته سوداګریزې اړیکې په توګه کار کوي، چې اروپایي بازارونو ته لاسرسی یقیني کوي. الپسلان زیاتوي: "دا ممکن د امریکا د سوداګریزو اقداماتو ځینې اغیزې کمې کړي."
اصلان د تورکیې جیوستراتیژیک موقعیت د ځانګړي ګټې په توګه ګڼي. د اروپا په سیاسي او پوځي ملاتړ کې د ترکیې پر تکیه کولو سره، او د انرژۍ بډایه سیمو سره اړیکو په درلودلو سره، ترکیه قوي سوداګریز ځواک لري.
هغه وایي: "تورکیه د چینایي توکو لپاره د اروپا په لور د لارې په توګه یو مهم پل دی."
اصلان زیاتوي: "تورکیه کولی شي خپل بشري ځواک او ستراتیژیکې شتمنۍ د خبرو اترو په میز کې وکاروي، او خپل موقعیت د ګټورو سوداګریزو تړونونو د ترلاسه کولو لپاره وکاروي."
