تورکي ساینس پوهانو د لمریز نظام څخه بهر د ژوند کولو وړ نوې سیارې وموندلې

تورکي ساینس پوهانو د لمریز نظام څخه بهر د ژوند کولو وړ نوې سیارې وموندلې

یوې نړیوالې ستورپوهنې ډلې چې مشري یې تورکي ساینس پوه سلجوق یالچین قایا کوي، د لمریز نظام څخه بهر څلور نوې سیارې کشف کړې دي. له دغو سیارو څخه یوه یې د خپل ستوري په داسې سیمه کې موقعیت لري چې د ژوند کولو لپاره مناسبه بلل کیږي او ښایي اتموسفیر ولري.

دا څلور سیارې د ځمکې څخه ۹۰ نوري کاله لرې پرتې دي. دغه کشفونه د دریو ستورو (TOI-5799, TOI-1743, and TOI-6223) په شاوخوا کې شوي دي، چې په کې د TOI-5799c په نوم سیاره د ځانګړي پام وړ ده. د څیړونکو په وینا، دا سیارې ممکن اتموسفیر او د اوبو لپاره مناسب شرایط ولري.

دغه موندنې د سلجوق یالچین قایا د دوکتورا د څیړنې یوه برخه ده چې د "M" ډوله کوچنیو ستورو په شاوخوا کې د "سوپر-ارټ" (له ځمکې لویې) او "نیپچون" په اندازه سیارو په اړه ترسره شوې. د دې څیړنې پایلې د ۲۰۲۵ کال د اکتوبر په میاشت کې د "ستورپوهنې او ستور فزیک" په نوم علمي مجله کې خپرې شوې دي.

د ژوند کولو وړ سیمه

د TOI-5799 ستوري په شاوخوا کې کشف شوې یوه سیاره، TOI-5799c، د ځمکې څخه ۹۰ نوري کاله لرې ده خو د خپل ستوري په "ژوند کولو وړ سیمه" کې موقعیت لري. دا هغه سیمه ده چې د ستوري څخه په مناسبه فاصله کې وي، چېرته چې د سیارې پر مخ د مایع اوبو شتون ممکن وي.

یالچین قایا انادولو اژانس ته ویلي چې د دوی ډلې لخوا کشف شوې سیارې مخکې د "TESS" فضایي تلسکوپ لخوا لیدل شوې وې او د احتمالي سیارو په توګه په نښه شوې وې. دا تلسکوپ په فضا کې د ۳۰ ورځو په موده کې د سیارو د تېرېدو نښې څاري.

د نورو سیارو ځانګړتیاوې

یالچین قایا وویل چې یوه بله کشف شوې سیاره، TOI-6223b، د نیپچون په اندازه ده خو خپل ستوري ته ډیره نږدې ده، نو ځکه ورته "ګرم نیپچون" ویل کیږي. که څه هم دا سیاره د نیپچون په شان قطر لري، خو دا باید وڅیړل شي چې په اتموسفیر کې یې کوم ګازونه شتون لري.

د TOI-1743b په نوم بله سیاره بیا له ځمکې څخه شاوخوا ۷۰ سلنه لویه ده او یوه ډبرینه سیاره ده. دا هم خپل ستوري ته ډیره نږدې ده او له همدې امله ډیره ګرمه ده، نو ښایي په اتموسفیر کې یې بې ثباته ګازونه ونه ساتل شي.

د TOI-5799 په سیسټم کې دوه سیارې، TOI-5799b او TOI-5799c، دواړه له ځمکې څخه شاوخوا ۷۰ سلنه لویې او احتمالا ډبرینې دي. TOI-5799b خپل ستوري ته د نږدېوالي له امله ګرمه ده، خو TOI-5799c د ژوند کولو په وړ سیمه کې ده او په هرو ۱۴ ورځو کې یو ځل د خپل ستوري شاوخوا ګرځي.

د ژوند شتون احتمال

د یالچین قایا په وینا، د TOI-5799c د سطحې تودوخه شاوخوا ۶۳ درجې سانتی ګراد اټکل شوې، چې په دې تودوخه کې اوبه په مایع شکل شتون لرلی شي. خو هغه ټینګار وکړ چې دا سیاره کیدای شي له تمې ډیره ګرمه یا سړه وي، ځکه چې اتموسفیر یې لا نه دی څیړل شوی.

هغه زیاته کړه چې که په دې سیاره کې ژوند شتون ولري، نو په اتموسفیر کې به یې د ژوند نښې (بایو-سیګنیچر) ولیدل شي. د هغه په وینا، په راتلونکي کې به د دې سیارې په اړه نورې څیړنې دا موضوع روښانه کړي. یالچین قایا وایي: "په ډیرو سیارو کې ژوند ممکن دی، خو که په TOI-5799c کې ژوند وي، نو د هغه موندل ممکن دي."