فیدان: د اروپايي ټولنې د غړیتوب لپاره د تورکیې د هڅو په برخه کې د جرمني ملاتړ د 'سیاسي ارادې د بیا تازه کېدو' نښه ده
د تورکیې د بهرنیو چارو وزیر هاکان فیدان وايي، د برلین ملاتړ کولی شي د اروپايي ټولنې د غړیتوب په برخه کې د انقرې لپاره "نوی پرمختګ" رامنځته کړي، په داسې حال کې چې نوموړي د دې ټولنې د بدلېدونکې دفاعي اجنډا او په اروپا کې د تورکیې مخ پر ودې اقتصادي اغېز ته هم اشاره وکړه.

د تورکیې د بهرنیو چارو وزیر هاکان فیدان د شنبې په ورځ وویل، چې دی په دې باور دی چې ډېر ژر به له اروپايي ټولنې سره د انقرې د یوځای کېدو په هڅو کې "نوی پرمختګ" رامنځته شي، او د جرمني د لومړي وزیر وروستیو څرګندونو ته یې اشاره وکړه.

فیدان د "اې نیوز" سره په یوه ژوندۍ خپرونه کې د خبرو پر مهال، د تورکیې د اروپايي ټولنې د غړیتوب په اړه د فریدریش مرز د څرګندونو هرکلی وکړ او دا یې "د سیاسي ارادې یو مهم بیا تازه کېدل" وبلل.

هغه وویل: "زه باور لرم چې په دې دوره کې به له اروپايي ټولنې سره نوی پرمختګ وشي." نوموړي زیاته کړه: "دا چې د جرمني لومړی وزیر په انقره کې په ښکاره توګه وايي چې جرمني په اروپايي ټولنه کې ترکیه غواړي، دا د سیاسي ارادې یو مهم بیا تازه کېدل دي. دا حقیقت چې دا خبره د جرمني له خوا کېږي، مهمه ده او موږ یې قدرداني کوو."

د تورکیې د غړیتوب بهیر په اړه د یوې پوښتنې په ځواب کې، فیدان وویل چې انقره او بروکسل دواړه د "نویو شرایطو او رواني وضعیت" په چوکاټ کې فعالیت کوي، چې نویو تګلارو او پالیسیو ته اړتیا لري.

هغه ټینګار وکړ چې د ۲۰۲۳ کال په مې میاشت کې د ولسمشر رجب طیب اردوغان بیا ټاکل کېدل په دې برخه کې یو کلیدي محرک و.

فیدان وویل: "له ټاکنو وروسته، ولسمشر ماته په ډاګه کړه چې هغه په دې دوسیه کې د ډېرو هڅو تمه لري،" او زیاته یې کړه چې دا د اروپايي ټولنې د پالیسۍ په اړه یوه مستقیمه لارښوونه وه.

د اروپايي ټولنې دفاعي صنعت

فیدان د اروپايي ټولنې د امنیت او دفاع په لومړیتوبونو کې د وروستیو بدلونونو په اړه هم خبرې وکړې.

هغه وویل، د اروپايي ټولنې هڅې چې خپل امنیتي جوړښت ته نوی شکل ورکړي، د دې ټولنې د دفاعي صنعت پر بیا راژوندي کولو ډېر ټینګار کوي.

هغه یادونه وکړه چې دې لومړیتوب د روسیې او اوکراین له جګړې وروسته زور واخیست او د ټرمپ د ادارې پر مهال نور هم ګړندی شو.

هغه وویل، اروپايي ټولنه پلان لري چې د دفاعي وړتیاوو د ملاتړ لپاره د ۱۵۰ ملیارده یورو (تر ۱۷۴ ملیارده ډالرو ډېر) په ارزښت یو ګډ او کم سود لرونکی صندوق جوړ کړي، چې غړي هېوادونه به ورته لاسرسی ولري.

دې ټولنې د مالي قوانینو له مخې د پور اخیستلو حد هم لوړ کړی او یو اضافي ۸۰۰ میلیارده یورو (۹۳۰ میلیارده ډالره) صندوق یې جوړ کړی، چې دا یې "د نن ورځې د ژغورلو لپاره له راتلونکي څخه د پیسو اخیستلو میکانیزم" بللی دی.

فیدان د نوماندو هېوادونو لپاره د پلي کېدونکو میکانیزمونو په اړه وویل چې ځینې سرچینې د اروپايي ټولنې د غړو تایید ته اړتیا لري. هغه وویل: "دلته، د یونان او یوناني قبرس ادارې له امله د تورکیې لپاره ځینې ستونزې رامنځته کېدای شي."

سره له دې، هغه ټینګار وکړ، چې د ۸۰۰ میلیارده یورو لوی صندوق، او په ټوله اروپايي ټولنه کې د تورکیې د هغو شرکتونو مخ پر زیاتېدونکی شمېر چې نوې کمپنۍ او ګډ شرکتونه جوړوي، به تورکیې ته دا وړتیا ورکړي چې د دې ټولنې له مالي وسایلو څخه ګټه پورته کړي.

هغه وویل، په اروپايي ټولنه کې د نویو شرکتونو او شراکتونو له لارې د ترکي شرکتونو مخ پر زیاتېدونکی شتون به تورکیې ته اجازه ورکړي چې له دې مرستو څخه ښه ګټه واخلي.

هغه وویل، انقره هوډ لري چې نه یوازې له اروپايي ټولنې سره، بلکې په ختیځ، شمال او د مدیترانې په اوږدو کې له خپلو شریکانو سره هم د سوکالۍ پر بنسټ همکاري جوړه کړي.

فیدان وویل، اروپايي ټولنه په دې بریالۍ شوې چې یو له ملي کچې پورته بنسټ شي، خو "په دې ونه توانېده چې له تمدنونو پورته یو بنسټ شي."

د تورکیې پرمختګ ته په اشارې سره، هغه زیاته کړه چې تورکیې د زیربنا، انرژۍ، دفاع، روغتیا، مخابراتو او زده کړو په برخو کې لویې پانګونې تر ډېره د اروپايي ټولنې له لویو مرستو پرته بشپړې کړې دي.

هغه وویل: "ترکیه اوس د ډېرو اروپايي هېوادونو له معیارونو څخه خورا لوړې زیربناوې لري، او نفوس یې ۹۰ میلیونو ته نږدې کېږي."

ترک قبرسیان به دویمه درجه حیثیت ونه مني

فیدان د قبرس مسلې ته هم اشاره وکړه او ټینګار یې وکړ چې انقره به د ترک قبرصیانو د مساوي حاکمیت حقونو دفاع ته دوام ورکړي.

هغه وویل: "دوی به دویمه درجه حیثیت ونه مني، او نه به هم موږ د یوه ضامن دولت په توګه دا ومنو،" او زیاته یې کړه چې د دوه دولتي موډل تر ټولو واقعي او باثباته فورمول دی.

هغه وویل، تورکیې ته د خپل وروستي سفر پر مهال یې د شمالي قبرس ترک جمهوریت له ولسمشر طوفان ایرهورمان سره ولیدل، چېرې چې دوی د بهرنۍ پالیسۍ، پیغام رسونې او ګډو اقداماتو په اړه د همغږۍ پر پیاوړتیا خبرې وکړې.

هغه وویل: "دا یوه ګټوره ناسته وه، او زه باور لرم چې موږ به په همغږې او منظمه توګه یوځای کار وکړو."

فیدان پر اروپايي ټولنې نیوکه وکړه چې "د یوناني قبرس ستونزه یې خپل سیستم ته وارد کړې ده" او ویې ویل چې د دې ټولنې د پرېکړو له قوانینو څخه ناوړه ګټه اخیستل شوې، چې د پرله پسې داخلي خنډونو لامل شوې ده.

هغه یادونه وکړه چې اروپايي ټولنه اوس هڅه کوي چې د اتفاق رایې پر ځای د وړ اکثریت پر بنسټ رایه ورکولو ته مخه کړي، ځکه چې دا ټولنه په څو کلیدي مسلو کې پرېکړې نه شي کولی، "د هغو مسلو په ګډون چې له تورکیې سره تړاو لري."