په تورکیه کې د برونزو د لومړني دورې ۵۰۰۰ کلن کاربن شوي د وربشې دانې کشف شوې
دا کشف، چې د تنور، لوښو او د ډبرو سره یو ښه ساتل شوی پخلنځی لري، په سیمه کې د کرنې ژوند او د میشتیدو نمونو لپاره مهمې نښې وړاندې کوي.
لرغونپوهانو په ختیځه تورکیه کې د وان په سیمه کې د “ایرېمیر غونډۍ” په نوم ځای کې د ۵۰۰۰ کاله پخوانۍ، د برونز د لومړني پړاو پورې تړلې، سوځېدلې د وربشې دانې موندلې دي.
د کیندنې ټیم مشر او د یوزونجو ییل پوهنتون لرغونپوه، حنیفي بیبر، وویل: “د موندنو له مخې څرګندیږي چې دا یو مهم کرنیز مرکز و.”
دغه موندنه د پخلنځي یوه برخه لري چې پکې تنور، لوښي، د غنمو د اوړو د جوړولو پورتنۍ او لاندې ډبرې، د کوچنیو څارویو هډوکي، او د وربشو دانې شاملې دي چې د یوه مات شوي لوښي دننه او شاوخوا موندل شوې دي.
بیبر زیاته کړه دا غونډۍ، چې څېړونکو پکې د بېلابېلو دورو اته طبقاتي پوړونه پېژندلي، په سیمه کې ترټولو زوړ پیژندل شوی میشت ځای استازیتوب کوي. هغه وویل چې اصلي طبقات د “کاراز کلتور” پورې تړاو لري — چې “لومړنی ټرانس قفقاز” هم بلل کېږي — او د برونز د لومړني پړاو پر مهال د ختیځ اناتولیا او جنوبي قفقاز سیمو ته خپور شوی و.
بیبر وویل: “د ګدام د هغه ځای د چاپېریال د پاکولو پر مهال چې موږ په ۲۰۲۳ کې پرانست، موږ د دې ځای د شمالي دېوال څنګ ته یو تنور او لوښي وموندل. دا زموږ لپاره ډېر مهم دی ځکه چې دا په خپل اصلي ځای کې ساتل شوی دی.”
څېړونکو په همدې سیمه کې د خټو د لوښو ټوټې هم موندلې دي، چې ښايي د کالکولیت د وروستي پړاو پورې تړاو ولري.
د بیبر په وینا، د یوې ودانۍ پاتې شوني، چې ښايي ګدام وي، د غونډۍ څنګ ته موندل شوي دي. د ګدام ترڅنګ، لرغونپوهانو د غنمو د اوړو د جوړولو پورتنۍ او لاندې ډبرې، د اوبسیډین (د شیشې ډبره) او هډوکو څخه جوړ د پرې کولو او سوري کولو وسایل موندلي دي.
هغه وویل: “هغه پایلې چې موږ ترلاسه کړې ډېرې مهمې دي ځکه چې دوی داسې معلومات چمتو کوي چې په عمومي توګه د وان جهيل د ښکته برخې او په ځانګړي ډول د ګورپینار میدان په تاریخ رڼا واچوي.”
هاکان ییلماز، چې د پوهنتون يو بل لرغونپوه دی، وویل چې د کیندنو پر مهال موندل شوي هډوکي د اورارتو څخه مخکې) کرنې او د څارویو د ساتنې په اړه مهمې نښې وړاندې کوي.
هغه زیاته کړه چې څېړونکو د کوچنیو څارویو د پراخ روزنې شواهد موندلي، او همدارنګه د لویو څارویو، ځنګلي وزو، سره هوسۍ او د خرس د پاتې شونو نښې هم ترلاسه کړي دي.
ییلماز وویل: “موږ په هره طبقه کې د لوښو، د تیږو او وربشو ارزونه کوو. د پوړونو په ښکته تګ سره به وپېژنو چې د مېشتېدنې دا کثافت څنګه بدلېږي. په سیمه کې عموماً کیندنې د اورارتو د کلاګانو او هدیرو په شاوخوا کې ترسره کېږي، خو د دې جغرافیې تر ټولو لومړنۍ مېشتېدنه دلته کیندل کېږي.”
