تورکیه په تور سمندرګي کې پر کښتیو د بریدونو د زیاتوالي په درشل کې د نوي امنیتي تړون وړاندیز کوي

تورکیه په تور سمندرګي کې پر کښتیو د بریدونو د زیاتوالي په درشل کې د نوي امنیتي تړون وړاندیز کوي

د بهرنیو چارو وزیر هاکان فیدان د تورکي کښتیو د اغېزمن کېدو په پایله کې په تور سمندرګي کې د خوندیتوب د تضمین لپاره د یوه ځانګړي تړون غوښتنه کوي.

تورکیې وروسته له هغه په تور سمندرګي کې د یوه محدود امنیتي ترتیب وړاندیز وکړ چې په دې وروستیو کې د تورکیې اړوند کښتیو باندې بریدونو د سیمه ییزې سوداګرۍ د خوندیتوب او په سیمه کې د جګړې د خپرېدو د خطر په اړه اندېښنې راپورته کړې.

د بهرنیو چارو وزیر هاکان فیدان د شنبې په ورځ وویل: "که یو جامع اوربند او د سولې تړون ته ونه رسېږو، موږ په دوو برخو کې د یوه محدود تړون غوښتنه کوو: د انرژۍ پر زیربناوو له بریدونو ډډه کول او په تور سمندرګي کې د سوداګریزو کښتیو د خوندیتوب تضمین کول."

فیدان دې ته په اشارې چې په ۲۰۲۲ کال کې د تورکیې او ملګرو ملتونو په منځګړیتوب د تور سمندرګي د غلې دانې تړون څنګه د اوکراین د غلې د خوندي صادراتو لپاره زمینه برابره کړه او "د جګړې سره سره یې ټولې کښتۍ له بریدونو خوندي وساتلې"، وویل چې د سوداګرۍ د ساتنې لپاره ورته تړون ته اړتیا ده.

هغه وویل: "اوس د ورته یوه ترتیب لپاره نوې اړتیا رامنځته شوې ده."

د فیدان دا څرګندونې وروسته له هغه وشوې چې د راپورونو له مخې روسیې په تور سمندرګي کې د لمرګلي د تېلو پر یوې ترکۍ کښتۍ برید وکړ، چې د عملې د ۱۱ غړو ژوند یې له خطر سره مخ کړ. دا په دوو ورځو کې پر ترکۍ کښتۍ دویم دا ډول برید و.

فیدان وویل: "له نیکه مرغه، تر اوسه د تورکیې د عملې کوم غړی نه دی ټپي شوی،" او زیاته یې کړه چې ترکیه دا پېښې "له نږدې څاري."

تر برید وروسته، د اوکراین سمندري ځواکونو وویل چې روسیې د یوې بې پیلوټه الوتکې په واسطه د VIVA په نوم ترکۍ کښتۍ په نښه کړې ، کله چې هغه مصر ته روانه وه.

زیلینسکي دا برید "د روسیې لخوا ټولې نړۍ ته یو مستقیم ګواښ" وباله او د غچ اخیستنې ژمنه یې وکړه.

اردوغان په تور سمندرګي کې د ثبات غوښتنه کوي

د زیلینسکي دا څرګندونې یوه ورځ وروسته له هغه وشوې چې اردوغان د جمعې په ورځ له خپل روسي سیال، ولادیمیر پوتین، سره په مخامخ خبرو کې د تور سمندرګي په یوه تقابلي سیمه له بدلېدو څخه د مخنیوي خبرداری ورکړ.

اردوغان د جمعې په ورځ وویل: "تور سمندرګی باید د سیالۍ د ډګر په توګه ونه لیدل شي. دا به نه د روسیې او نه هم د اوکراین په ګټه وي. هرڅوک په تور سمندرګي کې د تګ راتګ ازادۍ او امنیت ته اړتیا لري."

هغه ترکۍ کښتۍ چې په نښه شوې، د اوکراین په ځانګړې اقتصادي سیمه کې د غلې په هغه دهلیز کې فعالیت کاوه چې د کرنیزو صادراتو لپاره د خوندي تګ راتګ په موخه جوړ شوی.

دا کړکېچ د جګړې سره د تړلو سمندري بریدونو د زیاتوالي په درشل کې رامنځته کیږي.

خطرناکې اوبه

کیف سږکال د روسیې د تېلو پر تاسیساتو ګڼ شمېر بې پیلوټه بریدونه کړي ترڅو په اوکراین کې د خپلې جګړې د تمویل لپاره د مسکو وړتیا کمزورې کړي.

هره ورځ ملیونونه بېرله تېل د روسیې له بندرونو څخه د تورکیې د باسفورس (استانبول) او دردانېل تنګیو له لارې مدیترانې ته ځي، او د تورکیې اړوند کښتۍ په دې بریدونو کې په زیاتیدونکي ډول ښکېل کیږي.

د ډسمبر په لومړیو کې، انقرې د خپلو اندېښنو د څرګندولو لپاره د اوکراین سفیر او د روسیې سرپرست شارژدافیر د بهرنیو چارو وزارت ته ور وغوښتل.

د تورکیې ولسمشر رجب طیب اردوغان وویل چې دا ډول بریدونه د یوه خطرناک کړکېچ نښه ده او توجیه کېدلی نه شي.

اوکراین په دې بریدونو کې خپل رول نه تایید او نه هم رد کړی دی.

روسیې، چې د ۲۰۲۲ کال په فبرورۍ کې یې پر اوکراین بشپړ یرغل پیل کړ، اوکراین یې په سمندري غلا تورن کړی او ګواښ یې کړی چې پر ټانکرونو د بریدونو په ځواب کې به د اوکراین سمندري لاسرسی پرې کړي.