هند او چین د سرحدي اختلافاتو حل ته ژمن دي.

د هند لومړی وزیر نریندرا مودي د یکشنبې په ورځ د چین له ولسمشر شي جین پینګ سره په یوه مهمه ناسته کې وویل چې نوی ډیلي د بیجینګ سره د اړیکو ښه کولو ته ژمن دی، ځکه چې دواړه هېوادونه د کلونو اوږدې سرحدي شخړې څخه د اختلافونو د یوې خوا کولو پرېکړه کړې ده.

مودي په تېرو اوو کلونو کې د لومړي ځل لپاره چین ته تللی ترڅو د شانګهای د همکارۍ سازمان دوه ورځنۍ غونډه کې ګډون وکړي. په دې غونډه کې د روسیې ولسمشر ولادیمیر پوتین او د منځنۍ، سویلي او جنوب ختیځې آسیا او منځني ختیځ نورو مشرانو هم ګډون کړی، چې د نړیوال جنوب د یووالي څرګندونه کوي.

مودي د غونډې په څنډه کې شي ته وویل: "موږ ژمن یو چې خپلې اړیکې د متقابل احترام، باور او حساسیتونو پر بنسټ پر مخ یوسو." دا خبرې د هند د لومړي وزیر په رسمي ایکس حساب کې په یوه ویډیويي کلیپ کې خپرې شوې.

دا دوه اړخیزه ناسته پنځه ورځې وروسته له هغه ترسره شوه چې واشنګټن د هند پر توکو ۵۰ سلنه تعرفې ولګولې، د روسیې د تېلو د پیرودلو له امله. شنونکي وایي چې شي او مودي هڅه کوي د لویدیځ فشار پر وړاندې یووالی وښيي.

مودي وویل چې د دوی په شخړه کې سرحدي سیمه کې د "امن او ثبات" فضا رامنځته شوې، چېرته چې په ۲۰۲۰ کال کې د سرتېرو ترمنځ خونړۍ نښتې شوې وې او د دواړو اټومي ځواک لرونکو سیالانو ترمنځ ډېری همکارۍ کنګل شوې وې.

هغه زیاته کړه چې د سرحدي مدیریت په اړه د دواړو هېوادونو ترمنځ یوه موافقه شوې، خو جزیات یې ورنه کړل.

شي جین پینګ په خپله وینا کې وویل چې هند او چین باید ستراتیژیکې اړیکې پیاوړې کړي او د متقابل باور ژورتیا ته کار وکړي.

د چین دولتي رسنۍ شینهوا د شي له قوله راپور ورکړی: "موږ باید اجازه ورنه کړو چې د سرحد مسله د چین او هند د اړیکو عمومي وضعیت تعریف کړي."

شي ټینګار وکړ چې دواړه هېوادونه د پرمختګ او بیا رغونې په یوه مهم پړاو کې دي او باید د دوامدار اقتصادي پرمختګ لپاره تمرکز وکړي.

هغه زیاته کړه: "[هند او چین] باید د متقابلې ګټې او ګډو بریاوو لپاره اړیکې او همکارۍ پراخې کړي."

د چین مشر د چین او هند اړیکې د ژمنو، ثبات او پراخې همکارۍ په توګه یادې کړې او د څو برخو او سیمو په کچه د ګډ کار لید وړاندې کړ.

د سرحدي کړکېچونو پر ځای همکارۍ ته مخه کول

دواړو مشرانو تېر کال په روسیه کې یوه بریالۍ ناسته وکړه، چې د سرحدي ګزمې په اړه د یوې موافقې سره یې اړیکې یو څه نرمې کړې. دا بهیر په وروستیو اونیو کې ګړندی شوی، ځکه چې نوی ډیلي د واشنګټن د تعرفو د ګواښونو پر وړاندې ځان خوندي کول غواړي.

مودي زیاته کړه چې د دواړو هېوادونو ترمنځ مستقیمې الوتنې، چې له ۲۰۲۰ کال راهیسې ځنډېدلې وې، "بیا پیل کېږي"، خو د وخت په اړه یې څه ونه ویل.

چین د هند ته د نادره موادو، سرې او تونل کیندلو ماشینونو د صادراتو محدودیتونه د دې میاشتې په ترڅ کې د چین د بهرنیو چارو وزیر وانګ یي د هند د مهم سفر پر مهال لرې کړل.

چین د واشنګټن لخوا د هند پر توکو د لوړو تعرفو مخالفت کړی او ویلي یې دي چې "په کلکه د هند ترڅنګ ولاړ دی." دا خبره د هند لپاره د چین سفیر شو فېهونګ د دې میاشتې په ترڅ کې وکړه.

د لسیزو لپاره، واشنګټن هڅه کړې چې له نوي ډیلي سره اړیکې پیاوړې کړي، په دې هیله چې د بیجینګ پر وړاندې به د سیمه ییز تعادل په توګه عمل وکړي.

په وروستیو میاشتو کې، چین هندي زیارت کوونکو ته اجازه ورکړې چې په تبت کې د بودایي ځایونو لیدنه وکړي، او دواړو هېوادونو د ویزې محدودیتونه لرې کړي.

د بنګلور په تکشاشیلا انسټیټیوټ کې د چین او هند د اړیکو کارپوه منوج کیوالراماني وویل: "هم هند او هم چین ښایي د اړیکو په تعریف کې د یوې اوږدې او ستونزمنې پروسې سره مخ وي."

خو په اړیکو کې نور اوږدمهاله خنډونه لا هم شته.

چین د هند تر ټولو لوی دوه اړخیز سوداګریز شریک دی، خو اوږدمهاله سوداګریز کسر - چې د هندي چارواکو لپاره د نهیلۍ یوه دوامداره سرچینه ده - سږ کال ۹۹.۲ میلیارد ډالرو ته رسېدلی.

په ورته وخت کې، په تبت کې د چین لخوا پلان شوې لویه بند د هند د حکومت د اټکلونو له مخې د برهماپوترا سیند د اوبو جریان په وچ موسم کې تر ۸۵ سلنې پورې کمولو اندېښنې راپورته کړې دي.

هند هم د دالای لاما کوربه دی، چې د تبت د بودایي مذهبي مشر دی او بیجینګ هغه د خطرناک بېلتون غوښتونکي په توګه ګڼي. د هند ستر سیال پاکستان هم د چین له اقتصادي، ډیپلوماتیک او پوځي ملاتړ څخه ګټه پورته کوي.